Matiz Kitap tarafından yayımlanan “Yapıcı Eleştirel Düşünme ve Problem Çözme” adlı kitabın yazarı Yekta Özcan Özözer’in  turkishtimedergi.com  daki son yazısıdır.

Yazarımızın kitabını incelemek için  lütfen tıklayınız 

Özel sektörlerdeki Ar-Ge büyümesi reel olarak maalesef negatiftir. Ar-Ge büyümesi büyük oranda Savunma Sanayi firmaları ile sağlanmaktadır. Uluslararası güvenlik, politika konuları nedeniyle Türkiye bir tarafta Savunma Sanayi Ar-Ge’sine devam etmek zorundadır. Ancak, küresel rekabette yer alabilmek için de özel sektör Ar-Ge’sindeki reel küçülmenin önüne geçmek, Ar-Ge yatırımlarının eskiden diğer güçlü sektörleri olan Otomotiv, Beyaz Eşya ve önemi giderek artan Yazılım ve Telekom’a daha fazla yönelmek, mesleki eğitime ve Ar-Ge’ye daha uzun vadeli bakmak ve değerli Ar-Ge mühendislerinin yurtdışına kaybını azaltmak da gerekmektedir.

2021 Ar-Ge yatırımlarında gördüğümüz başlıca unsurları aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:

a) İlk 50 firmanın Ar-Ge yatırım toplamı nominal TL olarak 2020’de %5,5, 2021’de %52,5 artmıştır. Bu dönemlerde ÜFE’nin sırasıyla %25,2 ve %79,9 olduğu düşünüldüğünde Ar-Ge yatırımları reel anlamda aslında küçülmektedir.

b) Bunda firmaların dünya ve ülkemizdeki olumsuz koşullar nedeniyle düşen kâr oranları ve pandeminin olumsuz etkileri de neden olmuştur.

c) Ülkemizdeki Ar-Ge yatırımlarının ekipman bölümü firmalarda çoğunlukla $ planlanıp hesaplanmaktadır.

Bu çerçevede, 2017’de 3,65 civarında olan yıllık ortalama TCMB $/TL ortalama alış kurunun 2019’da ortalama $/TL 5,67’den %23,5 artışla 2020’de $/TL 7,00’e, 2021’de de ortalama %23,5 artışla yıllık ort. $/TL 8,85’e, günlük olarak da 20.12.2021’de $/TL 17.473’e yükseldiği ve 31.12.2021’de $/TL 13,329 olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. İlk 50 firmamızın, özellikle de özel sektör firmalarımızın Ar-Ge yatırımları toplamı döviz bazında ve enflasyondan arındırılmış reel rakamlarda küçülmektedir.

d) Otomotiv, Otomotiv Yan Sanayi, Beyaz Eşya-Tüketici Elektroniği, İlaç gibi özel sektördeki firmalarının Ar-Ge yatırımları toplamı reel olarak küçülmektedir. Bu sektörlerin ilk 50 firma Ar-Ge yatırımları içindeki payı giderek düşmektedir. Bu özel sektörler için ciddi bir alarm durumudur.

e) Devlet teşviklerinin olmasına rağmen Ar-Ge yatırımları büyümekte artık zorlanmaktadır. Sıralamadaki firma değişiklikleri dikkate alınarak, en fazla Ar-Ge yatırımı yapmış ilk 50 firmanın Ar-Ge yatırımları toplamı 2017’deki 6.461 milyon TL’den, %47,2 artışla 2018’de toplam 9.507 milyon TL’ye, %31,7 artışla 2019’da 12.521 milyon TL’ye, 2020’de ise sadece %5,5 artışla 13.214 milyon TL’ye, 2021’de ise %52,5 artışla 20.155 milyon TL’ye ulaşmıştır.

f) İlk 50 firmanın Ar-Ge yatırımları toplamının 2021’de %66,3 gibi çok ciddi bir oranını Savunma Sanayi firmaları oluşturmaktadır. Aselsan, TUSAŞ-TAI, Roketsan, TUSAŞ-TEI ve Havelsan gibi 5 büyük TSK Vakfı firmasının 2021 toplamındaki payı zaten %62,8 gibi çok yüksek bir orandır. 2021’de toplam 6.941,5 milyon TL’lik Ar-Ge büyümesinin %76,9’unu Savunma Sanayi firmaları sağlamıştır. İlk 50 firma Ar-Ge yatırımlarında Savunma Sanayi’nin payı 2017-2021 yıllarında sırasıyla %54,1, %56,3, %62,6, %60,7, %66,3 gibi çok yüksek oranlardır. Hatta ilk 50 firma yatırımının 2017-2021 arasında sırasıyla %50,8, %49,7, %58,2, %55,9, %62,8 gibi çok yüksek bölümünü sadece Aselsan, TUSAŞ, Roketsan, TEİ ve Havelsan gibi TSK Vakfı’nın 5 önemli firması gerçekleştirmiştir.

g) Aselsan’ın Ar-Ge yatırımları 2020’de 381 milyon TL, 2021’de 2.258 milyon TL’lik artışlar ile 2021’de 5.615 milyon TL’ye ulaşmıştır. Son yıllarda Ar-Ge’nin lokomotifi olan Aselsan’ın ülkemiz Ar-Ge büyümesine liderlik etmesinde toplamı 700’ü bulan, bir bölümü ise çığır açan Ar-Ge projelerinin katkısı vardır. Bir bölümüne benim de destek verme şansı elde ettiğim bazı öne çıkan projeleri; Kuantum Radar Sistemleri, GaN ve SiGe çiplerinin yerli üretimi, ARMERKOM Gürültü Radarı, Derin Öğrenme Karar Sistemleri KEMENT veri bağı projesi, KAPLAN bomba imha robotu, ilk yerli MR cihazı çalışmaları, M60T Tank modernizasyonu, nano İHA geliştirme projesi, Grafen Bazlı e-Tekstil, Solunum ve Giyilebilir Sensör Projesi, kimyasal tehditlerin tespitine yönelik akıllı ve esnek gaz sensörleri geliştirilmesi çalışmaları, Doğal Dil İşleme çalışmaları, Biyosensör Geliştirilmesi gibi ileri seviye inovasyon projeleridir. Aselsan’ın ayrıca birkaç farklı koldan Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik, Nükleer Teknolojileri, İleri Malzeme ve Enerji Teknolojileri, Bilgi Yönetimi ve İleri Kumanda Teknolojileri alanında son yıllarda ciddi çalışmalar yaptığını bizzat gözlemledim.

Yazının devamını okumak için tıklayınız >>>